همه چیز درباره قهوه

این روزها نوشیدن قهوه طرفداران زیادی پیدا کرده است و در بسیاری از محافل در کنار چای برای افراد سرو می‌شود. در این میان استقبال جوانان بیش از دیگران است و این در حالی است که گزارش‌هایی مبنی بر این که قهوه برای سلامت بدن مفید نیست، وجود دارد.

قهوه جزو آن نوشیدنی‌هایی است که به دلایلی مصرف آن مورد ظن بوده است، چه به صورت شوخی که گفته می‌شد «موجب توقف رشد می‌شود» تا ادعای جدیدی که می‌گویند می‌تواند موجب بیماری قلبی و سرطان شود. اما تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که هیچ ارتباطی بین قهوه و افزایش خطر سرطان یا بیماری قلبی وجود ندارد.

از نظر تاریخی، مصرف قهوه اغلب با رفتارهای ناسالمی چون استعمال دخانیات، مصرف بیش از اندازه الکل و رژیم غذایی نامناسب همراه بوده است. به هر حال این روزها نوع نگاه به قهوه، نگاهی مثبت است و مصرف آن به خاطر سودمندی‌های منحصر به فردی که برای سلامت انسان دارد، جایگاه ویژه‌ای در رژیم غذایی افراد پیدا کرده است. یک فنجان قهوه در روز بویژه صبح قبل از شروع فعالیت‌های روزمره، برای بسیاری از افراد از واجبات است. بی‌تردید تهیه آن نیز زمان زیادی نمی‌برد و هیچ کس نمی‌تواند در برابر طعم و بوی مطبوع آن مقاومت کند.

از ترکیب شیمیایی گرانول‌های قهوه چه می‌دانید؟

سکینه شب بیدار، کارشناس ارشد تغذیه اظهار می‌کند: قهوه شامل موادی است که بیشتر آنها از نظر بیولوژیکی فعال هستند و دو نوع ترکیب الکلی (دی ترپن) در قهوه وجود دارد به نام کافستول (cafestol) و کاوئول (kahweol)که هنگام آسیاب کردن و بو دادن دانه‌های قهوه آزاد می‌شوند. این ترکیب‌ها جزو مواردی هستند که می‌توانند عاملی برای افزایش فشار خون و کلسترول باشند. اما در صورتی که از قهوه فیلتر شده استفاده شود، مقادیر مصرفی این دی‌ترپن‌ها کم می‌شود.

قهوه شامل ترکیب‌های دیگری نیز است که بر اساس مطالعات اپیدمیولوژیک مفید هستند. عمده‌ترین ترکیب‌های موجود در دانه‌های قهوه شامل کافئین، تانن، تیامین، کرانتین، اسپرمیدین، سیتریک اسید، کلروژنیک اسید، تری گونلین، استالدهید، اسپرمین و پوترسین است.

برخی از این ترکیب‌ها در طول آماده سازی قهوه به شکل اصلی خود باقی نمی‌مانند و ترکیب جدیدی تولید می‌کنند که مزه و طعم جدیدی به قهوه می‌بخشند.

کافئین، ترکیب اصلی قهوه است، هر فنجان قهوه اصل حاوی ۱۱۵ میلی گرم کافئین است در حالی که یک فنجان قهوه فوری ۶۵ میلی گرم و قهوه بدون کافئین بین ۴ ـ ۲ میلی‌گرم کافئین دارد.

از دیگر ترکیب‌های موجود در قهوه کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند. برای مثال قهوه شامل مقادیر زیادی پتاسیم، نیاسین و منیزیم است. دانه‌های قهوه همچنین شامل دو نوع پلی ساکارید قابل هضم و غیر قابل هضم است. شکل غیرقابل هضم آن فیبر رژیمی است. دانه قهوه مقادیر زیادی فیبر رژیمی دارد، هر چند که به علت بو دادن و آسیاب کردن دانه، این فیبر وارد نوشیدنی نمی‌شود.

منبعی سرشار از آنتی ‌اکسیدان

چگونگی مصرف قهوه هم جای صحبت دارد و بهتر است در مورد کالری قهوه نیز بدانیم. قهوه نوشیدنی تلخی است و بسیاری هنگام مصرف آن را شیرین می‌کنند. جالب است بدانید کالری موجود در قهوه سیاه به اندازه یک فنجان (۲۴۰ سی‌سی) ۲ تا ۵ کالری است. این کالری‌ها از پروتئین و روغن‌های غیراشباع با یک باند دوگانه حاصل می‌شوند.

اضافه کردن شیر و شکر به کالری آن می‌افزاید، به عنوان مثال اضافه کردن یک قاشق چایخوری شکر، به طور میانگین ۱۵ کالری به یک فنجان قهوه می‌افزاید. آنچه که بسیاری از ما به آن آگاه نیستیم، این است که قهوه مقادیر فراوانی آنتی‌اکسیدان دارد. در زمان قدیم گفته می‌شد که قهوه قدرت افسانه‌ای دارد. بنابر این، این نوشیدنی از همان زمان مورد توجه بوده و‌ ‌مصارف سنتی بسیار داشته است. در طب چینی نیز از آن برای درمان‌ ‌آسم و سردرد استفاده می‌کردند و عقیده بر آن بوده که این نوشیدنی با خاصیت‌ ‌مسهلی که دارد، موجب بهبود یبوست می‌شود‌. گفته می‌شود مقدار آنتی‌اکسیدان موجود در قهوه ۴ برابر چای است. مطالعات نشان می‌دهد که قهوه، آنتی‌اکسیدان بیشتری نسبت به چای سبز، سیاه و حتی کاکائو دارد، اما حال باید پرسید که چه آنتی‌اکسیدان‌هایی در قهوه موجود است؟

آنتی‌اکسیدان‌های موجود در قهوه «پلی فنل» نامیده می‌شوند. قهوه حاوی سطح بالایی کلروژنیک اسید‌ها و کافئیک اسید است که آنتی‌اکسیدان قوی محسوب می‌شوند. نکته جالب این است که در بعضی افراد، قهوه تنها منبع دریافت آنتی‌اکسیدان است که این آنتی‌اکسیدان‌ها سودمندی‌های ویژه‌ای به همراه دارند.

قهوه هم فوایدی دارد

به گفته شب بیدار، مطالعاتی که روی بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ انجام شده، نشان می‌دهد کوئینین‌های موجود در قهوه، پاسخ بدن به انسولین را افزایش می‌دهد و منیزیم موجود در قهوه نیز به متابولیسم نرمال گلوکز کمک می‌کند.

تری گونلین، آنتی‌اکسیدان دیگر موجود در قهوه است که نه‌تنها به بوی خوش و طعم دلچسب قهوه نسبت داده می‌شود، بلکه ویژگی ضدباکتریایی دارد و از فساد دندان جلوگیری می‌کند.

مصرف قهوه موجب افزایش موقت در سوخت و ساز شده به حدی که تا اندازه‌ای چربی‌های بدن نیز شکسته می‌شوند. از آنجا که مصرف قهوه، میزان مصرف کالری را در بدن افزایش می‌دهد برای کاهش وزن کمک‌کننده است.

نشان داده شده که قهوه بیماری آسم را تسکین می‌دهد. نوشیدن منظم‌ ‌قهوه به میزان ۴ ـ ۳ فنجان در روز تعداد حمله‌ها آسم را کم می‌کند و موجب‌ ‌بهبود فعالیت ریه‌ها می‌شود.

بسیاری عقیده دارند، نوشیدن یک فنجان‌ ‌قهوه خستگی یک روز پر مشغله را از بین می‌برد و می‌تواند یک نوشیدنی محرک و انرژی‌زا باشد و باعث افزایش میزان هوشیاری و تمرکز شود.

بررسی‌ها نشان می‌دهد، ‌کافئین موجود در قهوه سرعت تبادل اطلاعاتی را در مغز به میزان ۱۰ درصد افزایش می‌دهد و به این ترتیب موجب رفع خستگی و کاهش میزان افسردگی می‌‌شود.

به نظر می‌رسد کافئین محرک اصلی برای کارکرد‌های ذکر شده باشد. هر چند تحقیقات اخیر حاکی از آن است که قهوه شامل عامل شیمیایی ناشناخته‌ای است که تولید کورتیزول و آدرنالین را در بدن تحریک می‌کند (هر دوی آنها هورمون‌های محرک هستند)‌.

بسیاری از مردم بر این باورند که قهوه موجب اختلال در خواب آنها شده و به همین منظور از نوشیدن آن در ابتدای شب خودداری می‌‌کنند، در حالی که نوشیدن آن در شب هیچ تاثیری بر خواب افراد ندارد.

نوشیدن ۴ ـ ۳ فنجان قهوه در روز احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر را در دهه‌های بعدی زندگی کم می‌کند و رابطه مستقیمی بین جذب کافئین با کاهش آلزایمر دارد.

گفتنی است، مصرف قهوه خطر سرطان کبد و بیماری سنگ‌های صفراوی را کاهش می‌دهد. محققان معتقدند افرادی که ۲ تا ۳ فنجان در روز قهوه می‌نوشند، ۴۰ درصد‌ ‌کمتر به مشکلات کیسه صفرا مبتلا می‌شوند.

همچنین نوشیدن هر فنجان قهوه در روز ۲۲ درصد‌ ‌ابتلای افراد را به بیماری سیروز کبدی کاهش می‌دهد. عامل‌ ‌اصلی این امتیاز باز به کافئین موجود در این نوشیدنی برمی‌گردد.

تانن و انواع آنتی‌اکسیدان‌ موجود در قهوه برای سلامت قلب و عروق مفید شناخته شده‌اند، حتی کافئین موجود در این‌ ‌نوشیدنی با کاهش کلسترول بد، از قلب محافظت می‌کند و جالب است بدانید در این‌ ‌زمینه چای را نیز شکست داده است‌.

مراقب باشید زیاده‌روی نکنید

با وجود مزایای فراوانی که قهوه دارد، به یاد داشته باشید که دریافت بالای کافئین، بی‌قراری، تعریق زیاد و افزایش ضربان قلب‌ ‌را به همراه دارد، حتی دیده شده است، نوشیدن مقادیر زیاد قهوه دم‌کرده، میزان کلسترول‌ ‌خون را نیز‌ ‌افزایش می‌دهد.

برای برخی گروه‌های سنی همچون افرادی که فشار خون دارند، کودکان، نوجوانان و افراد مسن بایستی قهوه با احتیاط مصرف شود.

از آن گذشته مدارکی وجود دارد که خانم‌های باردار باید مصرف قهوه را به ۳ فنجان معادل ۳۰۰ میلی‌گرم در روز محدود کنند.

مقادیر بالای قهوه احتمال مرده‌زایی را در خانم‌های باردار افزایش می‌دهد. همچنین برای گروه‌های در معرض خطر لازم است که قهوه همراه غذا میل نشود، چراکه مانع جذب آهن می‌شود.

نوشیدن قهوه زمانی می‌تواند به عنوان جزئی از رژیم باشد که در مقادیر مناسب مصرف شود و مصرف بیشتر از ۳ ـ ۲ فنجان در روز از این نوشیدنی به صلاح نیست و باز مشروط بر آن که قسمتی از کالری دریافتی را تشکیل دهد نه این‌که کالری مازاد باشد.

زادگاه قهوه کجاست؟

نام قهوه از استانی به اسم کفا (Keffa) آمده است، جایی که دانه‌های قهوه را چوپانان اتیوپی در قرن ۶ کشف کردند.

در قرن ۱۳ اعجاز قهوه شناخته شد و در سراسر دنیای اسلام گسترش یافت و ۲۰۰۰ سال بعد به اروپا راه یافت و به عنوان یک نوشیدنی جدید در آنجا نیز معرفی شد. ۹۰ درصد قهوه تولیدی امروزه، قهوه عربی است که بهترین نوع آن است و بوی بسیار ملایمی دارد و کافئین آن زیاد نیست. قهوه اغلب در برزیل، یمن، اتیوپی، هند و آمریکای لاتین کاشته می‌شود. نوع دیگری از قهوه Robusta نام دارد که منشأ آن از آفریقاست، تلخ مزه بوده و کافئین این نوع قهوه ۵۰ درصد بیشتر از گونه دیگر است و یک سوم محصول جهانی قهوه را تشکیل می‌دهد. قهوه دارای انواع گوناگونی است که عبارتند از قهوه اصل (خشک شده و آسیاب شده) و قهوه فوری که از دانه‌هایی که به طور منجمد خشک شده‌اند (Freeze-Dried) تولید می‌شود.