تاریخچه ساعت

تاریخچه‌ی پیدایش ساعت

     بشر به حکم طبیعت از بدو پیدایش خود به شناخت زمان علاقه داشت چون می‌خواست با استفاده از زمان به کارهای خود نظم دهد. در ابتدا برای این کار از آفتاب نما استفاده می‌کرد و افتخار این اختراع نصیب مصریان شده بود، چون آفتاب‌نماهایی که بیش از ده قرن قبل از میلاد بوده‌اند و اکنون در موزه‌ها نمونه‌هایی از آن‌ها موجود است نشان می‌دهد که ساخت مصری‌ها بوده است. این آفتاب‌نما انواع مختلف داشته از جمله: چند ستون را با فاصله‌ی معین بر روی پله‌ها قرار می‌دادند آن‌گاه از مشاهده‌ی کم و زیاد شدن سایه‌ی آن‌ها به گذشت زمان پی می‌بردند.

      البته سایر ملل شرق باستانی هم آفتاب نماهایی داشتند که به عقیده‌ی دانشمندان یا از مصریان آن را آموخته‌اند یا بعدها موفق به اختراع آن شده‌اند.در تورات هم به یک نوع آفتاب نما اشاره شده است. بابلیان نیز از آفتاب‌نما برای تعیین وقت استفاده می‌کردند. یونانیان در قرن ششم قبل از میلاد موفق به استفاده از آفتاب نما بوده‌اند و می‌گویند این ساعت آفتابی را آناکسیماندروس اختراع کرده و طریقه‌ی ساختن آن را از ملل شرقی فرا گرفته بوده است.

      هم‌چنین برای تعیین اوقات شب، ماه‌نماهایی ساختند که با میزان کردن آن با ستاره‌ی قطبی و دب اکبر شب‌هنگام، وقت را با آن می‌شناختند( از این قبیل ساعت‌ها در دانشگاه کمبریج انگلستان موجود است)، در هر حال در ترقی و تکامل آفتاب‌نماها مسلماً گام مؤثری برداشتند البته انسان‌های گذشته علاوه بر استفاده از آفتاب‌نماها و ماه نما‌ها به اختراع ساعت‌های شنی، آبی و آتشی برای اندازه‌گیری زمان توفیق یافتند، از جمله این‌که: هندیان در ازمنه‌ی پیشین ظرفی پر از آب می‌کردند و ظرف کوچک‌تری را که سوراخی در ته آن بود بر روی ظرف آب می‌گذاشتند. چون آن ظرف کوچک پر از آب می‌شد، مأمور مراقب این کار با طبلی می‌گذشت و قسمتی از زمان را به اطلاع عامه می‌رساند. از این نوع ساعت‌های آبی تعدادی در معبد کارناک مصر مربوط به 3600 سال قبل به دست آمده است. از شن ریزه نیز برای اندازه‌گیری زمان استفاده می‌کردند. آن‌ها برای باز شناسی وقت از مشتعل ساختن طنابی یا چوب به مقدار معین و یا افروختن مقداری هیزم گذشت‌ زمان را تعیین می‌کردند.

      از ساعت‌های آبی در دادگاه‌های یونان و روم استفاده می‌شده که این ساعت آبی را در سه نوبت پر و خالی می‌کردند که نوبت اول متعلق به مدعی و نوبت دوم به مدعی‌علیه بودند و در نوبت سوم که ظرف پر از آب می‌شد قضات کار خود را شروع می‌کردند. مسلمانان در تکمیل این ساعت آبی هم سهم عظیمی داشته‌اند.

     از ساعت‌های شنی قراولان کشتی‌ها و برای تعیین وقت موعظه‌ی کشیشان استفاده می‌کردند (اکنون هم یک ساعت شنی در مجلس عوام انگلستان وجود دارد).

     در قرن دوم هجری هارون‌الرشیدف خلیفه‌ی عباسی یک ساعت بسیار جالب برای شارلمانی فرستاد که اروپاییان آن زمان را غرق در تعجب ساخت. اختراع ساعت را برخی منصوب به مصریان و عده‌ای از آن اروپاییان قرن یازدهم میلادی می‌دانند. یک ساعت از طرف پادشاه مصر به فردریک دوم به عنوان هدیه داده شد که گرد بود و سر آن آفتاب و ماه و سیارات و بروج 12 گانه و صورت‌های منبت به آن‌ها نقش شده بود و با کمک وزنه‌ها و چرخ‌‌‌ها حرکت می‌کرد و با گردش منظم خود ساعات روز و شب را نشان می‌داد.

      در آغاز محرک ساعت‌ها وزنه‌هایی بودند که به آن‌ها آویخته بودند و پس از مدتی از فنر استفاده کردند و چون فنر وارد ساعت‌سازی شد، ترقیات عظیمی نصیب این صنعت گردید. افتخار استفاده از فنر را در ساعت‌سازی یک نفر ساعت‌ساز، نورنبرگی یا ایتالیایی به کار برده بود. بعد از آن ساختن ساعت‌های مچی و جیبی امکان‌پذیر گشت، ولی زیاد دقیق نبود به طوری‌که در روز بیش از یک ساعت اختلاف نشان می‌داند و بیش از یک عقربه نداشتند.

      وقتی پاندول توسط گالیله اختراع شد بر دقت ساعت‌ها افزوده شد و ساعت‌سازها از پاندول در ساعت‌سازی استفاده کردند. برای ساعت‌ها عقربه‌ی دقیقه شمار نیز نصب کردند و اختلاف این ساعت‌ها در شبانه‌روز چند دقیقه بیشتر نبود. در آغاز ساعت‌های فنری و پاندولی جزو اشیاء خاص خانه‌ی شاهان و اشراف و ثروتمندان بود و برای به کار انداختن و کوک کردن این ساعت‌ها معمولاً یک نفر ساعت‌ساز خصوصی استخدام می‌کردند. در طی قرون وسطى هم‌چنان ساعت از وسایل خصوصی اشخاص بود، اما کم‌کم صنعت ساعت‌سازی رواج پیدا کرد تا این‌که در اوایل قرون نوزدهم و اواخر قرن هیجدهم ساعت‌های مچی به بازار آمد. گرچه در آغاز ساعت‌های مچی مورد توجه قرار نگرفت ولی در اوایل قرن بیستم ساعت مچی بسیار رایج و معمول شد.

      اکنون هم ساعت‌های بسیار دقیق اتمی در کارخانه‌های ساعت‌سازی ساخته شده و چنان دقیق هستند که فقط در ظرف سیصد سال یک ثانیه اختلاف ر انشان می‌دهند. وزن این ساعت‌های اتمی در حدود 250 کیلو گرم و حجمشان بسیار بزرگ است، مثلاً در امریکا ساعتی وجود دارد که قطر صفحه‌ی آن 24/15 متر و سطح آن 182 متر مربع و عقربه‌ی ساعت‌شمار آن 94/9 متر و عقربه‌ی دقیقه شمار آن 30/8 متر می‌باشد.

     10 ژانویه 1963 پس از دوازده سال تلاش و کوشش ساعت الکترونیکی به وسیله‌ی دو جوان صنعتگر و هنرمند سویسی اختراع شد. این دو هنرمند پر حوصله به نام‌های:" سولویل و تیتوس "، پس از وصل کردن میلیون‌ها ابزار دقیق و ریز موفق به اختراع اولین ساعت شدند. در این ساعت تنها حرکت الکترون‌هاست که باعث به جلو رفتن عقربه‌های ساعت می‌شود. ساعت الکترونیکی به کوک کردن نیاز ندارد و کار آن بسیار مرتب و منظم است.